عود

بربط یا عود یکی از سازهایی است که توسط ایرانیان، اعراب، ترکها، یونانیان و چندين کشور ديگر مورد استفاده قرار گرفته و توسط اساتید موسیقی نواخته می شده است. متاسفانه در قرنهاي اخير به علل نامعلوم ايرانيان از آن کمتر سود برده و اين ساز زيبا که صداي دلنشينی نیز دارد، جايگاه خود را در ميان ديگر سازهاي ملي ایران از دست داده است.

از ديدگاه سازشناسي، ساز بربط در طبقه سازهاي زهي قرار مي گيرد و با مضراب آنرا می نوازند. شکم این ساز بسیار بزرگ و گلابی شکل بوده و دسته آن بسیار کوتاه است. به طوری که قسمت اعظم طول سیم ها در امتداد شکم قرار گرفته است. سطح رویه شکم از جنس چوب است که بر آن پنجره هایی مشبک ایجاد شده است.

عود فاقد دستان و خرک است. عود دارای ده سیم یا پنج سیم جفتی است. سیم های جفت با هم هم صدا کوک می شوند و بدیهی است که هر یک از سیم های دهگانه یک گوشی مخصوص به خود دارد.

گوشی ها در دو طرف جعبه گوشی سرساز قرار گرفته اند. مضراب عود از پر مرغ یا پر طاووس تهیه شده است ولی امروزه با مضراب های دیگری نیز ساز را می نوازند.

عود از بم ترین ساز بین سازهای زهی است. صدای عود کمی خفه، نرم و غم انگیز بوده، ولی نسبتاً قوی است. نت نویسی آن با کلید سل و صدای آن عملاً یک اکتاو بم تر از نت نوشته شده حاصل می شود. این ساز نقش تکنوازی و همنوازی را به خوبی می تواند ایفا کند.

بربت ساز قدیمی ایرانی بوده که پس از اسلام به کشورهای عربی برده می‌شود و از بربت به العود به معنای «چوب» تغییر نام پیدا می‌کند. ابن خلدون تاریخ‌نگار، جامعه‌شناس، مردم‌شناس و سیاست‌مدار عرب در قرن 8 هجري قمري عود را به ترکه هاي چوبيني که انعطاف پذير می باشند، معني نموده است. از سوی دیگر عده ای بر اين عقیده اند که لفظ عود را برای اين انتخاب کرده اند که بين آن و بربط ايراني تفاوتی قائل شوند. بر پايه بعضي از اسناد ابن سريح ايراني نژاد نخستين کسي است که در عربستان بربط را نواخته و نوازندگي آن را نیز آموزش داده است. آشنايي او با عود از آنجا شروع شد که جمعي از ايرانيان که در مکه به تعمير خانه کعبه مشغول بودند، بربط می نواختند و اهل مکه از ساز و موسيقي ايشان لذت مي برند. از اینرو ابن سريح به نوازندگی آن پرداخت و در اين راه سرآمد هنرمندان زمان خود بود. در نيمه دوم قرن 8 ميلادي و اويل روزگار عباسيان موسيقيدان برجسته دربار عود را ساخت. این ساز که با استقبال زيادي روبه رو شد، به زودي جاي بربط ايراني را گرفت و بیشتر هنرمندان عرب آن را مي نواختند. بعدها تغييراتی در ساختمان دسته عود به وجود آمد و موسيقي دان دیگري نيز عود را از پرهاي کرکس ساخت و سيم پنجم را نيز بر آن افزود و با مضرابي که از ناخن عقاب ساخته بود آن را مي نواخت.