سه تار

 سه تار سازي است قديمي و از دسته سازهاي زهي كه در اثر ضربه ناخن انگشت سبابه به سیمهای آن به صدا در مي آيد. سه تار اول داراي سه سيم بوده و بعد ها يك سيم به آن اضافه شده است . مي گويند كه سيم چهارم را “مشتاق عليشاه ” اضافه كرده و به نام او آن را ” مشتاق ” گويند .

سه تار تشكيل شده از كاسه ، دسته و پنجه كه محل قرار گرفتن گوشي ها است.

كاسه اين ساز تقريبا كروي و به شكل گلابي است كه از وسط نصف كرده باشند. جنس كاسه از چوب درخت توت است . روي كاسه ساز صفحه نازك چوبي قرار دارد كه درروي آن نزديك دسته ساز چند سوراخ تعبيه شده است .

اندازه سه تار در نواحي مختلف فرق مي كند و بطور متوسط در حدود 76 تا 80 سانتي متر است محل ارتعاش آزاد سيم يعني فاصله خرك تا شيطانك 63 سانتي متر است . روي دسته به وسيله زه باريكي پرده بندي شده است و در پهلوي دسته شياري است كه محل گره زدن زه پرده ها است .  

 سه تار داراي 25 تا 28 پرده است . پرده هاي اصلي با چند لا، زه پيچيده شده است كه آن را شاه پرده و پرده هاي فرعي را ميان پرده مي گويند . سيمهای سه تار در انتها به سيم گير متصل بوده و پس از عبور از خرك موازي هم در امتداد دسته از شيار شيطانك رد شده و بعد از يك ” زه چهار لا ” كه فوق شيطانك است گذشته و به گوشي ها پيچيده مي شود .

سيم اول و سوم سفيد بوده و روي گوشي پنجه بسته می شود و سيم دوم و چهارم زرد است که بر روی گوشي پهلوي بسته می شود.

براي نواختن ، سه تار را روي ران پا قرار مي دهند و با ناخن انگشت سبابه دست راست عمود بر امتداد سيم ضربه وارد مي كنند. در آزمايش هايي كه روي تارهاي مرتعش بعمل آمده معلوم شده كه سيم هايي كه با زدن مضراب به ارتعاش در مي آيد اگر محل مضراب در كنار باشد “هارمونيك ” فراوان يا فركانس زياد ايجاد مي كند. از اين جهت چنين سازي صدايي تيز فلزي دارد . در صورتي كه اگر به جاي مضراب ناخن يا انگشت را بكار بريم از عده هارمونيك با فركانس زياد كاسته شده و صدا ملايم تر به گوش مي رسد که همین امر باعث شده صداي سه تار از سازهاي مشابه لطيف تر باشد.